Ze statystyk wynika, że co piąty Polak ma problemy z tarczycą, a wiele osób jest niezdiagnozowanych. Problem dotyka głównie kobiety. Najczęstszym zaburzeniem pracy tarczycy jest choroba Hashimoto.
Jak to jest z tą tarczycą?
O tym jak funkcjonuje tarczyca, chorobach tarczycy, diagnostyce i leczeniu (głównie w kontekście choroby Hashimoto) słów kilka 😉
TROCHĘ TEORII O TARCZYCY!
Tarczyca to niewielki narząd zlokalizowany w przedniej części szyi. To gruczoł wydzielania wewnętrznego w kształcie motyla. Waży w zależności od płci oraz wieku od około 15 do 30 gramów.
Głównym jej zadaniem jest produkcja oraz magazynowanie hormonów tarczycowych – tyroksyny (T4) oraz trójjodotyroniny (T3). Ten niepozorny gruczoł nadzoruje funkcjonowanie całego organizmu. Hormony tarczycowe wpływają na metabolizm wszystkich komórek w organizmie człowieka, procesy energetyczne, przemiany białek, tłuszczów oraz węglowodanów i utrzymanie temperatury ciała. Ponadto wpływają na wzrost kości, dojrzewanie płciowe, rozwój i funkcjonowanie mózgu oraz układu nerwowego.
Stąd niski poziom hormonów tarczycowych = zmniejszenie tempa przemiany materii i odwrotnie, wysoki poziom hormonów tarczycowych – zwiększenie tempa przemiany materii.
Wytwarzanie hormonów tarczycy regulowane jest przez oś podwzgórze-przysadka-tarczyca. Podwzgórze w odpowiedzi na niski poziom hormonów tarczycowych wydziela tyreoliberynę (TRH), która pobudza przysadkę do produkcji tyreotropiny (TSH), co stymuluje tarczycę do produkcji hormonów tarczycowych. Działa to na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego – niski poziom hormonów tarczycowych pobudza podwzgórze, z kolei wysoki hamuje wydzielanie TRH, następnie TSH i hormonów w tarczycy.
Tak więc, TSH wcale nie jest hormonem tarczycowym lecz hormonem przysadki. Natomiast stanowi jeden z głównych parametrów diagnostycznych zaburzeń pracy tarczycy.
Tarczyca produkuje głównie tyroksynę (T4) oraz w niewielkiej ilości trójjodotyroninę (T3). To z tyroksyny (T4) w tzw. procesie konwersji, zachodzącym w nerkach, wątrobie, jelitach, powstanie znaczna ilość trójjodotyroniny (T3). Aby proces konwersji mógł zachodzić prawidłowo, należy dbać o sprawne funkcjonowanie tych narządów. Część hormonów tarczycowych wiąże się z białkami krwi. Natomiast frakcja wolna, czyli niezwiązana z białkami krwi stanowi niewielki odsetek. To ona wnika do komórek i wywołuje efekty. Dlatego badamy wolne frakcje hormonów czyli fT4 oraz fT3.
HASHIMOTO
Choroba Hashimoto jest jedną z najczęściej występujących zaburzeń pracy tarczycy. Jest to choroba autoimmunologiczna. Co to znaczy?
Prawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy wytwarza przeciwciała, które atakują obce komórki bądź tkanki np. bakterie, zwalczając chorobę. W przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym, układ odpornościowy z nie do końca znanych przyczyn atakuje tkanki i komórki własnego organizmu (w przypadku choroby Hashimoto – tkanki tarczycy). Powoduje to reakcję zapalną w organizmie.
Inna nazwa choroby Hashimoto to limfocytowe zapalenie tarczycy lub autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Objawy choroby Hashimoto początkowo są mało specyficzne. Choroba często przebiega z niedoczynnością tarczycy i manifestuje się objawami niedoczynności. Typowa jest obecność w surowicy krwi autoprzeciwciał przeciwko peroksydazie tarczycowej (anty-TPO) oraz przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).
LECZENIE I DIETOTERAPIA
Najważniejszym celem leczenia zaburzeń pracy tarczycy jest wyrównanie stężenia hormonów tarczycowych. W przypadku choroby Hashimoto leczenie polega zazwyczaj (choć nie zawsze) na przyjmowaniu preparatów lewotyroksyny – czyli syntetycznego hormonu tarczycowego – tyroksyny (T4).
Poza leczeniem farmakologicznym, istotne jest również postępowanie niefarmakologiczne – zmiana stylu życia.
Dieta w chorobach tarczycy powinna być oparta przede wszystkim na zasadach zdrowego żywienia. Nie ma konieczności przechodzenia na wszelkiego rodzaju specjalne, rygorystyczne diety zakazujące spożywania wielu produktów spożywczych. Jeśli nie ma dodatkowych alergii, nietolerancji pokarmowych, chorób czy zaburzeń zakładających określone modyfikacje dietetyczne – należy opierać się na zasadach zdrowego żywienia Instytutu Żywności i Żywienia. Dieta powinna bazować na pełnoziarnistych produktach zbożowych, warzywach, owocach, chudych gatunkach mięs, rybach, mleku i przetworach mlecznych. Powinna być bogata również w nasiona, pestki oraz orzechy. Nie należy zapominać również o odpowiedniej podaży wody (co najmniej 1,5 l dziennie). W diecie należy ograniczyć nadmierną ilość soli, fast-foody, cukier i słodycze, wysokoprzetworzone produkty.
W przypadku choroby Hashimoto ważny jest aspekt przeciwzapalny diety.
Dodatkowo w przypadku nadmiernej masy ciała – zalecana jest dieta redukcyjna.
Poza dietą, ważne są również inne elementy zdrowego stylu życia, takie jak unikanie stresu, odpowiednia ilość snu i regeneracja organizmu, unikanie alkoholu oraz tytoniu, a także aktywność fizyczna.
O CO CHODZI Z TYM GLUTENEM I LAKTOZĄ?
Często słyszy się oraz czyta o konieczności eliminacji z diety w chorobie Hashimoto produktów zawierających gluten oraz laktozę. Czy wszystkie osoby z Hashimoto muszą przechodzić na dietę eliminacyjną?
Celiakia, czyli nietolerancja glutenu to również choroba o podłożu autoimmunologicznym i może iść w parze z chorobą Hashimoto. Jeśli wykonałaś/eś specjalistyczne badania i lekarz zdiagnozował u Ciebie celiakię – wówczas wskazana jest dieta bezglutenowa.
Podobnie w przypadku laktozy – jeśli nie tolerujesz nabiału – udaj się do lekarza i wykonaj badania. W przypadku potwierdzonej nietolerancji, wyeliminuj laktozę z diety.
Tak więc, profilaktyczne stosowanie diety bezglutenowej i bezlaktozowej nie będzie rozsądnym wyborem.
PODSUMOWANIE
Choroby tarczycy, w szczególności Hashimoto stają się plagą dzisiejszych czasów. Warto wykonywać profilaktyczne badania krwi i zadbać o swoje zdrowie poprzez zmianę stylu życia, w tym zmianę diety! Jednakże, każdy przypadek jest inny i do każdego należy podchodzić indywidualnie. Jedna osoba będzie wymagała większych restrykcji w diecie, druga mniejszych. Ważne jest obserwowanie własnego organizmu i jego reakcji na poszczególne produkty 🙂
1. Ślubowska K., Hashimoto. Poradnik pacjenta, Wydawnictwo RM, Warszawa 2019
2. Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Wierzejska R., Wojtasik A., Charzewska J., Mojska H., Szponar L., Sajór I., Kłosiewicz-Latoszek L., Chwojnowska Z., Wajszczyk B., Szostak W., Cybulska B., Kunachowicz H., Wolnicka K., Przygoda B., Cichocka A., Gugała-Mirosz S., Jasińska-Melon E. Ołtarzewski M., Pietraś E., Siuba-Strzelińska M., Białkowska M., Gielecińska I., Matczuk E., Nagel P., Piotrowska K., Stolińska-Fiedorowicz H., Kłys W., Normy Żywienia dla populacji polskiej, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017
3. Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014
